Doğu Cephesi -2
İngilizlerin Irak ve Filistinde gösterdikleri başarılara rağmen genel durumun Ruslar açısından iyiye gitmemesi Rus tarafında ümitsizliği arttırırken Lenin önderliğindeki Bolşevikler 1917 yılında Kerenski hükümetini devirirler.7 Aralık 1917 de Rusya Almanya ile ateşkes imzalarken 16 Aralık 1917 de de Erzincanda Türklerle bir ateşkes imzalıyordu.
Ancak yıllarca Rus himayesinde bu topraklara zulmetmiş ,Ruslar tarafından eğitilmiş ve donatılmış Ermeni alaylarının ve çetelerinin bu ateşkesi kabul etmeye niyetleri yoktu.Vanda toplanıp organize olan 5 ermeni taburunun insanlık dışı vahşeti üzerine İstanbul ateşkesi bozar ve 3. ve 2. Osmanlı ordularına genel ilerleme emri verilir.Erzincana ilerleyen Kelkit’e giren Türk ordusunun genel yürüyüşü karşısında Bolşevikler barış istediler ve 3 Mart 1918 de Brest-Litovsk barış anlaşması imzalandı.
Bu süreçten sonra Rus kuvvetleriyle çatışma olmamış bundan sonra Türk ordularının karşısına çıkanlar Ermeni kuvvetleri olmuştur.Bu kılıç artıkları da yer yer direniş göstererek Erzurum-Van istikametinde ordularımız önünden kaçıyorlardı.13 Şubat 1918 de Erzincan 19 Şubat ta Bayburt Türk ordusuna kavuştu.22 Şubatta Erzincandan kaçmaya çalışan Ermeni milis alayları Sansa boğazında çembere alınarak yaptıkları zulümlerin bedelini ödediler.24 Şubat 12 Mart 1918 arası Trabzon ,Erzurum küçük çaplı direnişlerden sonra alındı.3 Nisanda Ardahan 8 Nisan da Van Ermeni komitacılardan temizlendi.14 Nisanda Batum 25 Nisanda Kars kurtarıldı.Ermeni güçlerinin ateşkes önerisi reddedilerek Tiflis ve Erivan yönünde harekata devam edildi.15 mayısta Gümrü yü Yakup şevki paşa gurubu ele geçirdi.
Bu noktada bahsedilmesi gereken ve Bakü’de ki Türk bayraklarının neden inmemesi konusunda anlatılması gereken bir öykü var.15.Türk Piyade Tümeni.
15.Türk Piyade Tümeninin savaştığı cephe ve coğrafyaya bakarsak sadece hayal edilebilecek bir manzara ortaya çıkar.Bu gazi birlik önce Çanakkalede sonra Romanyada sonrada Kafkasyada Türk Bayrağına şan vermiştir.
Rusyada 1917 Bolşevik ihtilalinden sonra aynı yıl Azerbaycan Gürcistan ve Ermenistan bir araya gelerek Mavera-yı Kafkas hükümetini kurduklarını açıklarlar.18 Mart 1918 de stephan şaumyan önderliğindeki Ermeniler Azeri yönetimini devirerek Bakü’yü istila ile dört gün içinde 12000 Türk’ü katlederlerler.Ayrıca Bolşevik destekli Ermeni birliklerinin 30 mart 8 Nisan 1918 arası yaptıkları katliamın bilançosu 20000 Türk’tür.12 Mayıs 1918 kuzey Kafkasya hükümeti nazarında Azeriler yardım Osmanlıya müracat ederler.Yaralı pençeleri sökülmüş aslan genede kükremekten geri kalmaz.O artık kurtuluşunu Avrupalının inisiyatifinde değil yeşerdiği topraklarda görmektedir.Belki de aranan fırsat budur düşüncesi hakimdir.
Nuri Paşa halkın sevgi gösterileri içinde Gence ye gelerek karargahını kurar.Bu arada Ermenistan ,Gürcistan ve Azerbaycan ayrı ayrı bağımsızlıklarını ilan eder.Yakup şevki paşa ilerleyerek Karakiliseyi ele geçirir.28 haziran 1918 de Bolşevik-Ermeni kuvvetleri ile Salyan muharebeleri başladı.6 temmuzda Aksu şehri ermeni işgalinden kurtarılır.10 Temmuzda 5 gün 5 gece süren kanlı savaştan sonra Kürdemir şehri Ermeni ve Bolşevik Rus işaglinden kurtarılır.19 Temmuzda kanlı muharebelerden sonra Nahçıvan Ermenilerden temizlenir.20 temmuzda Şamahı şehrine Türk sancakları çekilir.30 Temmuz Kobi şehri Ermenilerden temizlenir.3 ağustos Kuba ele geçirilir.Türk subaylarının teşkil ettiği Dağıstan Alayları 4 Ağustosta Vladikafkas’ı ele geçirir.5 Ağustos Baküye yapılan I.Türk taaruzu başarısız olur.Kuzey gurubu 21 Ağustosta Marazı şehrine Türk sancağını asar.14 Eylülde II.Bakü taaruzu başladı 2 gün 2 gece devam eden sert çarpışmalardan sonra Bakü kurtarıldı.25 Eylül 1918 Türk birlikleri Karabağ’a girdi.6 Ekim Karabağdaki Derbent şehri Türk taaruzuna dayanamıyarak düştü.27 Ekim de Timurhanşura düştü,
Zaferler peşi sıra gelirken Türk kılıcı Kafkaslarda kanla destan yazmaya devam ederken Ekim 1918 de müttefiklerimiz savaştan çekilir ve 30 ekim 1918 Mondros mütarekesi imzalanır.Ancak Türk birlikleri mütarekeye rağmen 8 Kasım 1918 e kadar uğraşa devam ederler.O kısacık sürede Dağıstan düşmandan temizlenir.Son zafer olarak Petrovsk kentinde Türk sancağı dalgalanır.
16 Kasım 1918 de mütareke gereği Türk birlikleri kafkasyayı tahliyeye başlar,çok kısa bir zaman sonra Bakü İngilizler tarafından işgal edilir.